"Wij bouwen alleen wat getekend is." Dit hoor ik steeds vaker in de aanloop van een groot bouwproject, soms bij aanbesteding op TO maar zeker in bouwteamaanbestedingen op ontwerpdocumenten. Voor een opdrachtgever of ontwerper klinkt dat prettig: wat gecontracteerd is, wordt immers gebouwd, waar in het verleden nogal eens de uiterste kwaliteitsgrenzen van ‘gelijkwaardigheid’ in een bestek werden opgezocht.
Toch blijkt deze stellingname reden tot alertheid. Best kans dat een spel tussen ontwerp- en uitvoeringsverantwoordelijkheid wordt opgetuigd met een oversimplificatie van het ontwerp- en bouwproces. Een door de ontwerpers opgesteld contractdocument of zelfs UO geldt normaalgesproken slechts als een vertrekpunt voor de uitvoeringsvoorbereiding, niet als het eindproduct. Terwijl de aanloop naar de uitvoering een cruciale fase vormt waarin leveranciers ingekocht worden, detailengineering gedaan wordt en productietekeningen gemaakt worden.
Juist in deze fase is sterke sturing met veel coördinatie en afstemming noodzakelijk om tot een goed bouwproces en gebouw te komen. De ‘wij bouwen alleen maar’-aannemers roepen op zo’n moment in feite dat deze werkzaamheden bij ‘engineering’ – dus ontwerp – horen en niet hun verantwoordelijkheid zijn. Ook eisen over bijvoorbeeld luchtdichting en brandweerstand moeten maar door de ontwerpers in het tekenwerk opgelost worden, want het borgen hiervan gedurende de bouw ziet men niet als primaire verantwoordelijkheid.
Is deze houding een nasleep van de risicovolle aanbestedingen tijdens de bouwcrisis van tien jaar geleden? Is het een gevolg van de huidige krapte op de arbeidsmarkt, waardoor ervaren werkvoorbereiders schaars zijn en een nauwere taakopvatting deze werkzaamheden van het bordje schuift? Of is het een interessant verdienmodel omdat je van een aangenomen werk naar een verrekenbaar werk gaat – een situatie waarin iedere detailaanpassing (soms bijna op niveau van schroefje of rubbertje) de basis wordt van moeizame kostendiscussies.
In een tijd waarin we door hoge energiekosten, materiaalschaarste, het stikstofdossier en circulaire bouwen voor grote opgaven staan, lijkt mij het integraal samenwerken binnen de keten cruciaal. En het optrekken van grenzen en vernauwen van de taakopvatting juist een doodlopende weg.
Ronald Schleurholts, architect-partner cepezed
Cobouw, 5 mei 2022
meer columns
Alleen maar bouwer
