cepezed ‘vermeubelt’ architectuur

Al sinds het bureau in 1974 werd opgericht kiest cepezed ervoor architectuur te ‘vermeubelen’. Een typisch cepezed-principe dus, dat na 50 jaar onverminderd relevant blijkt. Het scheelt ruimte, bespaart materiaal en biedt flexibiliteit, waardoor een gebouw langer meekan. Maar wat betekent vermeubelen precies en waarom is deze keuze indertijd gemaakt?


nut en noodzaak
De term ‘vermeubelen’ heeft alles te maken met cepezeds keuze voor kit of parts-architectuur. De gebouwen van cepezed zijn opgebouwd uit te prefabriceren onderdelen. Hiermee wordt de kwaliteit van de prefab-onderdelen, en daarmee het gebouw, bepaald in de fabriek. Op de bouwplaats wordt nagenoeg alleen nog gemonteerd. Zo wordt het hele gebouw in feite een product, of ‘meubel’.

Jan Pesman, in 1974 een van de drie oprichters van het bureau, noemt zich dan ook ‘een industrieel ontwerper die architect is geworden’. Pesman kwam bij het vermeubelen uit door zijn streven naar kwaliteit: industrieel vervaardigde elementen hebben over het algemeen een hogere kwaliteit dan wat op de bouwplaats wordt gemaakt. ‘Het was een kwestie van nut en noodzaak’, aldus Pesman, ‘net als in de natuur, waar de evolutie ook gedreven is door functionele noodzaak’.

cepezed is sowieso meer geïnteresseerd in functionele argumenten dan in speelse ingevingen. Is een gebouw van cepezed schuin of scheef, heeft het een uitkraging of opvallende vorm, dan is die nodig: cepezed maakt architectuur die in alle opzichten ‘klopt’, gebouwen waar de plek, het programma, ruimtelijk ontwerp, budget, materiaal et cetera in harmonie zijn. Pesman: ‘Gebouwen krijgen dan een natuurlijke vanzelfsprekendheid waardoor je er graag verblijft.’

joe colombo
In een kit of parts moeten ontwerpen tot op de millimeter kloppen, anders past het niet in elkaar. Dat vraagt van ontwerpers grote precisie. Het betekent ook dat het interieurontwerp er niet als een ‘laag’ overheen wordt gelegd nadat de eerste laag is gebouwd, maar dat het interieur is geïntegreerd in de architectuur. Niet voor niets is industrieel ontwerper Joe Colombo een van Pesmans voorbeelden.

Colombo verstond als geen ander de kunst om functies te integreren in een volume. Dat kon een uit de hand gelopen keukenunit zijn, zoals de Total Furniture Unit, maar ook een Boby, Colombo’s bekende opbergkastje op wielen. De ontwerpers van cepezed houden van de esthetiek die dit oplevert, maar vinden Colombo’s insteek om ‘intelligente kubieke meters’ te ontwerpen, die in een fabriek geproduceerd kunnen worden, minstens zo belangrijk.

Het ontwerp voor het Rietveld-Schröderhuis van architect (én meubelmaker) Gerrit Rietveld is een ander voorbeeld dat Jan Pesman graag aanhaalt. Rietvelds interesse in het industrieel vervaardigen van gebouwen en producten sterkt hem in zijn opvatting dat je gebouwen zou moeten zien als gebouwproducten. ‘Denk aan de zizagstoel die gemaakt is van een kastplank, de armstoel van gebogen triplex of de stoel die uit een plaat is geperst.’

furnitecture
Anna Yudina muntte in 2015 de term ‘furnitecture’, die zij in haar gelijknamige boek uitlegt als ‘furniture that transforms space’. Zij vat het doel van de ontwerpers van furnitecture samen als ‘het streven naar maximale impact met een minimum aan middelen’. Het vermeubelen van cepezed gaat echter verder dan dat. Het kan ‘furnitecture’ zijn, zoals de meubellijn die cepezed ontwierp voor de Plus Ultra-laboratoriumgebouwen, maar ook een ruimtelijke unit op zich, zoals de informatiekiosken voor de NS.

Die kiosk is in feite een seriematig geproduceerd minigebouw en laat in die zin goed zien wat cepezed met vermeubelen bedoelt: mits compleet uitgedacht en geassembleerd, als betrof het een industrieel product, kan het zelfs om een gebouw gaan. Hier zijn beide eigen woningen van Jan Pesman een mooi voorbeeld van. Het ‘bouwen’ kwam hier neer op ‘assembleren’, in plaats van een aannemer was er een bouwmanager. In het interieur bevatten ruimte-scheidende meubels onder meer kasten, een opklapbed, een keuken en toiletten.

grachtenpand amsterdam
De multifunctionele meubels in de woningen van Pesman strekken zich uit per verdieping. Voor een monumentaal grachtenpand in Amsterdam ontwierp cepezed een verticaal, organiserend, houten meubel dat meerdere verdiepingen verbindt. Het is duidelijk herkenbaar aan zijn materiaal en bevat naast een trap uiteenlopende andere functies, zoals een kast, installaties en een toilet. Door functies op deze manier te clusteren blijft de structuur van het monumentale bestaande gebouw goed leesbaar en zijn de verdiepingen zo open mogelijk, met zichtlijnen van voor naar achter.

Op een grotere schaal gebeurt hetzelfde in het gemeentehuis van Westland, in Naaldwijk. Hier zijn de raadszaal, fractiekamers en publieksbalie in een groot houten ‘meubel’ gevat, dat in het atrium staat. Het is vanaf de straat duidelijk zichtbaar door de glazen gevel en omdat het bovendeel van de raadszaal door het dak van het gemeentehuis steekt. In de openbare binnenstraat van De Resident in Den Haag plaatste cepezed een organiserend meubel, dat toegang geeft tot de twee aangrenzende ministeries en ze op +1-niveau ook verbindt. Voorts bevat het een portiersloge, zitjes en bomen.

puzzel
De ruimte die je ermee wint, is een van de grote voordelen van vermeubelen: clusteren is efficiënt. Een ander voordeel is de flexibiliteit - door te vermeubelen is een gebouw toekomstbestendiger, want er hoeft niet drastisch te worden verbouwd als je een vloerveld anders wilt indelen. Dit zijn belangrijke duurzame aspecten van vermeubelen, net als het terugdringen van materiaalgebruik. Niet onbelangrijk voor de ontwerpers, is het plezier dat zij beleven aan de ruimtelijk-programmatische puzzel waar vermeubelen op de tekentafel om vraagt.



Benieuwd naar de kit of parts? Lees dit artikel.
Bekijk de projectpagina van de twee (z)onder een kap-woning of de villa in Meijendel als je meer wilt weten over de eigen woningen van Jan Pesman.