Hout is hot. Inmiddels lijkt er een soort geloof ontstaan waarin meer hout ook automatisch beter is. De populariteit van hout is terecht in het streven naar een duurzamere en gezondere wereld. Hout is immers uniek omdat het als een van de weinige bouwmaterialen hernieuwbaar is en tijdens de groei CO2 opneemt. Ook vinden veel mensen de uitstraling van hout warm en prettig. Maar het houtevangelie heeft minder oog voor efficiënt materiaalgebruik. Voor solide constructies is er veel van nodig, terwijl het reduceren van materiaalgebruik een van de eerste pijlers is van duurzaamheid.
Ons kantoor is gevestigd in een vroegtwintigste-eeuwse hal van de toenmalige TH Delft. Het dak bestaat uit houten gordingen en beschot. De brede overspanning daarvan draagt af op vijf ragfijne stalen Polonceau-spanten. Het hybride dakontwerp van voormalig Rijksbouwmeester Jan Vrijman is een wonder van minimale materiaalinzet, waarin hout en staal beide doen waar ze het beste in zijn.
Gezien de hoge eisen aan brandveiligheid, trillingen en geluidsisolatie resulteert zelfs de meest ambitieus gelabelde houten hoogbouw feitelijk in zo’n hybride. Voor een zowel technisch als economisch haalbaar gebouw, heeft hout domweg een stalen of betonnen steuntje in de rug nodig. Maar daarmee is eigenlijk niet zoveel mis: voor hybride is alsnog substantieel minder staal of beton nodig en uiteindelijk ook substantieel minder hout. Hybride constructies leiden bovendien tot een veel grotere flexibiliteit en dus functionele duurzaamheid: volledig hout vraagt vaak om fijnmazige constructies met enorme spanten en kolommen en dragende CLT-schijven. Daaruit vloeien dwingende typologieën voort vergelijkbaar met die van de traditionele betonnen tunnelkiststructuren.
Ook is nog veel te winnen op verbindingen. Met verontreinigende lijmen wordt hout momenteel vaak letterlijk tot onscheidbare pakketten gebakken. Dat is milieuonvriendelijk, maar staat ook hergebruik of aanpasbaarheid in de weg. Hetzelfde geldt voor materialen onderling in deze hybride opzet. Een focus op flexibiliteit en losmaakbaarheid van houtstructuren lijkt me alvast een mooi voornemen voor het nieuwe jaar.
Ronald Schleurholts, architect partner cepezed
Cobouw, 17 december 2020
de kracht van hybride
