Recent sprak evolutionair bioloog Menno Schilthuizen bij ons over zijn boek ‘Darwin in de stad’ (2018). Schilthuizen illustreerde dat hedendaagse, sterk verdichte steden op allerlei niveaus ook rijke natuurbiotopen zijn vol zoogdieren, vogels en insecten. Stedelijke eigenschappen als geluid, lichtvervuiling en verstening maken wel dat stadssoorten zich voortdurend moeten aanpassen en zich uiteindelijk dus anders ontwikkelen dan hun landelijke tegenhangers.
Als ontwerpers kunnen we bijdragen aan een veelzijdig natuurleven in de stad. Daarvoor is het bijvoorbeeld belangrijk groenzones in de stad te verbinden. Hoewel groene eilanden en pockets juist ook vaak tot bijzondere specialisaties in soorten leiden.
Uit recente studies blijken bijenkasten die geplaatst worden als maatregel tegen de terugloop in insectenaantallen, juist bedreigers van de biodiversiteit. Dit omdat de hongerige zwermen geïmporteerde honingbijen de voedselvoorraad monopoliseren en de ruim honderden soorten hommels en wilde bijen verdringen. ‘Hipsterimkers’ verschralen zo onbedoeld juist de biodiversiteit: hun goedbedoeld handelen heeft geen oog voor de grotere ecologische samenhang.
Dit gebrek aan systeemdenken zien we op meer gebieden. Zo zet de Haagse politiek voor onze energievoorziening nog altijd in op biomassa in de vorm van geïmporteerde houtpellets. Dit terwijl uiteenlopende deskundigen afkomstig van Greenpeace tot de Europese wetenschapperskoepel EASAC waarschuwen voor de aantoonbaar schadelijke effecten hiervan: van massale ontbossing tot CO2-toename, afname van biodiversiteit en grondconcurrentie tussen voedsel- en houtproductie.
De bouw heeft momenteel een al te eenzijdige focus op (bijna) energieneutrale gebouwen, (B)ENG. Het speerpunt energiebeperking heeft sterke invloed op andere gebouwaspecten als de daglichttoetreding, de kwaliteit van het binnenklimaat en de aanpasbaarheid. Ook blijven materiaalefficiëntie en grondstoffenherkomst buiten beschouwing.
De lering van deze voorbeelden is dat we steeds naar het hele systeem moeten blijven kijken. ENG denken kan op termijn grote schade veroorzaken: aan de volksgezondheid, aan de economie én aan de ecologie.
Ronald Schleurholts, architect partner cepezed
Cobouw, 2 maart 2020
eng denken
