"In Nederland is de bouw verantwoordelijk voor 11 procent van de CO2-uitstoot, dus veranderingen in de bouw hebben serieus invloed. Dit betreft alleen de materiaalgebonden emissies in de bouw, dus in de logistiek valt ook nog iets te winnen. Als we de doelstelling van Parijs willen halen dan moet de uitstoot binnen 26 jaar van 250 naar 50 dalen. Dat wordt een hele lastige opgave. Deze complexe transformatie vraagt om architectuur die ‘onzekerheid aankan’, zowel in de lagen van het gebouw als in het geheel.
"Het doel is zo hoog mogelijk te eindigen op de R-ladder, waarbij het mooiste is om niets te doen, dus refuse. Bouw je toch, verhoog dan het circulair potentieel in je nieuwbouw met demontabele verbindingen, zoals herbruikbare kanaalplaten; een vorm van reuse. cepezed zet vol in op de R van reframe, oftewel het hergebruik van zo compleet mogelijke delen van een gebouw. Het circulaire ontwerpen en vervolgens bouwen is een puzzel en vraagt om een ‘verbinder’ in het ontwerp van een circulair gebouw. Dan praat je over ruimtelijk-constructieve aanpak die het mogelijk maakt om gaandeweg geoogst materiaal in te passen zonder afbreuk te doen aan de hoofdstructuur. In feite een vorm van ‘omgekeerd bouwen’, waarbij een geoogst product - met al zijn bijzonderheden - het vertrekpunt kan zijn voor het ontwerp. Deze ontwikkeling maakt ons vak leuker en complexer, omdat er meer is om rekening mee te houden.
"Zo is het belangrijk om demonteurs - vroeger heetten zij slopers – al aan het begin van het ontwerpproces te betrekken. De twee renovaties van Westraven, de eerste losmaakbaar, de tweede een shuffle van die elementen, het gemeentehuis van West Betuwe, paviljoen The Green House in Utrecht en het Squadrongebouw in Den Helder laten zien dat cepezed gaandeweg steeds beter in staat is om circulair te ontwerpen en te bouwen. Wat we bijvoorbeeld al doende hebben geleerd, is om de hoofddraagconstructie te hergebruiken. Qua duurzaamheid heeft dat namelijk de meeste impact vanwege het materiaalvolume en de bijbehorende CO2-impact. De stijl van cepezed kenmerkt zich door helderheid, maar dit wil niet zeggen dat alles strak afgewerkt hoeft te zijn. Bij The Green House waren bijvoorbeeld ‘vullers’ nodig, die in het zicht zijn gelaten. Dit gebouw heeft met hergebruikt hout, hergebruikte straatklinkers en rookglazen gevelpanelen het karakter van een collage. Er zijn dus circulaire gebouwen in allerlei handschriften. Wat me aanspreekt is dat je als architect losser moet denken; het hoeft niet per se te worden wat je vooraf bedacht had."
Ronald Schleurholts is partner-architect bij cepezed.
Deze column verscheen in het tijdschrift Schooldomein, augustus 2024.
omgekeerd bouwen
