De volle omvang van de milieuopgave begint eindelijk breed in te dalen. Dat gaat gepaard met hernieuwde moraliteit, waarbij de schaamte ons momenteel om de oren vliegt; van ballonnen- en bezorgschaamte tot vlees- en vliegschaamte.
Ook de bouw- en architectuurbranches staan onder druk. Mede vanwege de stikstof- en PFAS-kwesties is bouwen an sich al bijna verdacht, maar ook de veelbesproken ‘verdozing van Nederland’ is actueel. “Als je van het Nederlandse landschap wilt genieten, moet je naar het Rijksmuseum gaan,” sprak landschapsarchitect Adriaan Geuze hierover in de Volkskrant. Onder Twitterarchitecten ontstond recent discussie over luchthavenprojecten als onze nieuwe pier op Schiphol. Mag je je daaraan als ontwerper nog wel verbinden of is dat iets om je voor te schamen?
Op zich valide vragen, want gepaard aan het milieubesef heeft iedereen zo langzaamaan wel door dat niet alle groei onbeperkt is en er ook nog andere waarden zijn. Veel partijen werken dan ook al op diverse fronten aan nieuwe vormen van produceren, consumeren, transporteren en dienstverlenen. Zo zijn er juist ook binnen Schiphol sterke promotors van hogesnelheidstreinen als vervanger voor korte vluchten.
Maar aan een deel van het eigentijds verweer kleeft ook valse nostalgie en hypocrisie. Veel van wat men nu als authentiek weidelandschap ervaart, is eigenlijk al het grootste industrieterrein van Nederland; een met megastallen gelardeerde monocultuur van platbemeste graslanden die weinig méér met natuur of cultuurgoed te maken heeft dan al die distributiedozen. En ook wie tegen die dozen is, heeft de afgelopen feestdagen waarschijnlijk weer menig pakketje besteld.
Dat het landschap van nu nauwelijks nog te maken heeft met dat waarop Geuze doelt, betekent niet dat we alle groengebieden tussen de steden dan maar moeten dichtbouwen; noch met distributiedozen, noch met eenvormige woonwijken. Hier ligt juist een grote opgave. Het (ver)bouwen blijft in iedere zich gezond ontwikkelende samenleving onvermijdelijk. Maar doe het dan wel fundamenteel beter: duurzaam, natuurinclusief, adaptief en met minimale milieu-impact. Wegkijken in ontwerpschaamte is daarvoor niet constructief. Het vergt juist alle inventiviteit en ontwerpkracht beschikbaar!
Ronald Schleurholts, architect partner cepezed
Cobouw, 28 januari 2020
ontwerpschaamte
