Vorige maand nam ik deel aan een expeditie naar Antarctica: spectaculaire, uitgestrekte landschappen, voortdurend veranderend licht en volop wilde dieren. Langs ons kleine schip drijven ijskathedralen en -wolkenkrabbers, waartussen bultrugwalvissen en scholen orka’s opduiken. Aan land worden we opgewacht door zeehonden in alle soorten en maten, van pelsrobben tot zeeolifanten, en wandelen we tussen grote groepen pinguïns door. Niet gewend aan mensen zijn zij allesbehalve schuw, we doen ons best om afstand te houden.
Antarctica is de laatste plek op aarde waar geen mensen wonen en waar onze impact ook nauwelijks aanwezig is. Om deze unieke biotoop niet te verstoren worden uitgebreide voorzorgsmaatregelen getroffen. We mogen slechts in kleine groepen kort aan land over een tijdelijk uitgezette route. Kleding en schoeisel wordt vooraf gereinigd en ontdaan van bacteriën, zaden en pollen – elke expeditie waden we met onze laarzen door ontsmettingsmiddel. We mogen niets achterlaten en, vice versa, nog geen Antarctische kiezel meenemen.
Dat werkelijk alles erop is gericht geen afdruk achter te laten maakt het begrip ‘footprint’ ineens erg tastbaar. En al vaart ons schip op diesel, de drastische eenvoud van dit uitgangspunt werkt aanstekelijk. Wat als we op de andere zes werelddelen eenzelfde minimale impact zouden kunnen bereiken, vraag ik mij af.
Wat me vervolgens doet denken aan de Australische architect Glenn Murcutt en zijn adagium Touch this earth lightly. Murcutt tilt zijn gebouwen letterlijk op om het landschap en de biotoop niet te verstoren. Zij zijn gemaakt met een minimum aan materiaal en ondanks het hete klimaat vrijwel installatieloos, omdat hij natuurlijke ventilatie met de ruimtelijke opzet versterkt. Wellicht vinden we inspiratie juist vanuit de heetste en koudste plekken op aarde.
Ronald Schleurholts
architect-partner cepezed
Cobouw, 1 juni 2023
Touch this earth lightly
