Expertise en het vertrouwen daarin liggen momenteel volop onder vuur. Gedegen informatie devalueert steeds vaker tot nepnieuws. Hoogopgeleide antivaxxers weigeren de inenting van hun kinderen. Amsterdam verwelkomde vorige week een symposium van flat earthers, een groeiende groep mensen die denkt dat de aarde plat is en de bolvormige aarde een verzinsel van de NASA. Ook de soap rond de renovatie van het Binnenhof getuigt van een fundamenteel wantrouwen tussen betrokken partijen.
Interessant genoeg is vertrouwen in toenemende mate een sleutelbegrip bij ontwerpaanbestedingen. Uitvragen worden steeds ongedefinieerder en in zekere zin rommeliger. Een programma van eisen, budgettaire kaders, de inrichting van het proces en de verdeling van de verantwoordelijkheden – steeds vaker moeten we er in de loop van het traject ‘samen’ maar uitkomen. Inschrijven moet daarbij dan wel weer voor een fixed fee.
Vergelijkbare kwesties spelen trouwens bij uitvoeringsaanbestedingen. Om uitvoerende partijen überhaupt nog geïnteresseerd te krijgen, kiezen opdrachtgevers steeds vaker voor een ‘bouwteammethode’. Daarbij schuiven uitvoerende partijen tijdens het ontwerpproces vrijwel risicoloos aan om tot de contractuele kaders te komen. Maar de rollen en verantwoordelijkheden voor enerzijds ontwerpwerkzaamheden en anderzijds uitvoeringswerkzaamheden blijven vaak onduidelijk belegd. Wie stuurt wie, wie bewaakt de integraliteit van het ontwerp, wie bewaakt de kwaliteits- en budgettaire kaders en met welk mandaat?
Zonder heldere verantwoordelijkheden, bijbehorende bevoegdheden en transparantie in kennis, kosten en beweegredenen slaat vertrouwen vaak snel om in wantrouwen. Bovendien ligt voortdurend cognitieve dissonantie op de loer. Met wazige kaders worden geregeld afspraken gemaakt waarvan alle betrokkenen weten dat ze onhoudbaar zijn. Het aantonen van onjuistheden in aannames of redeneringen doet sommigen bovendien nog verbetener aan hun standpunten vasthouden. In een recente documentaire bewezen de flat earthers per ongeluk hun eigen ongelijk: hun meetwaarden toonden aan dat het aardoppervlak wel degelijk gekromd is. In reactie keerden ze niet verlicht huiswaarts, maar bogen de discussie af naar optische foutmarges en de invloed van het weer.
Ronald Schleurholts, architect partner cepezed
Cobouw, 7 oktober 2019
vertrouwen
